اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، نوعی الگوی درونی تفکر و رفتار بوده و ویژگی‌های اصلی آن عبارتند از: افکار و ترس‌های غیرعادی و چالش در ایجاد و حفظ روابط. این اختلال، در طیف اسکیزوفرنی قرار دارد.
افرادی که به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی مبتلا هستند، حس خوبی نسبت به روابط نزدیک ندارند و ممکن است رفتارهای غیرعادی بروز دهند. سخن‌گفتن آن‌ها ممکن است شامل انحراف از موضوع، کاربرد عجیب واژه‌ها و نشانه‌هایی از تفکر جادویی -همچون باور به غیب‌بینی و فانتزی‌های عجیب- باشد. این بیماران، معمولا افکار منحرفی دارند و از نزدیکی و صمیمیت، دوری می‌کنند. آن‌ها معمولا، تعداد دوستان نزدیک‌شان اندک (یا صفر) است و در مواجهه با غریبه‌ها، احساس آشفتگی دارند -اگرچه، ممکن است ازدواج کنند یا چندین سال به شغل خود ادامه دهند. این اختلال -که معمولا، در مردان بروز می‌یابد- ممکن است در اوایل جوانی پدیدار شود و اضطراب و افسردگی را تشدید کند.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، بر اساس ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (دی‌اس‌ام5)، در دسته الف (عجیب و غیرعادی) قرار می‌گیرد. دو اختلال شخصیتی دیگر نیز در دسته الف قرار می‌گیرند: اختلال شخصیت اسکیزویید و اختلال شخصیت پارانویید. عدم مهارت‌های اجتماعی و گوشه‌گیری، از مشخصه‌های برجسته این دسته هستند.
فهرست مطالب:
نشانه‌ها
دلایل
درمان
نشانه‌ها
افرادی که این اختلال را دارند، ذاتا تنها و منزوی هستند. آن‌ها از اجتماعی‌شدن اجتناب می‌کنند و تعامل با دیگران، برایشان لذت‌بخش نیست (این مورد، همچنین، یکی از ویژگی‌های شخصیت اسکیزویید است). آن‌ها، معمولا، رفتار عجیبی دارند و تعاملات اجتماعی را به‌اشتباه تفسیر می‌کنند. از این رو، احساس بی‌اعتمادی و پارانویا دارند. البته، افرادی که شخصیت اسکیزوتایپی دارند، علاوه بر دوری از دیگران و پتانسیل پارانویا، باورهای بیگانه‌ای هم دارند. این باورها می‌تواند شامل اعتقاد به وجود فضایی‌ها یا داشتن حس ششم و ارتباط فکری باشد. بر اساس موارد عنوان‌شده توسط دی‌اس‌ام 5 و موسسه ملی سلامت، نشانه‌های این اختلال عبارتند از:
عدم راحتی در موقعیت‌های اجتماعی؛ اضطراب اجتماعی
باورها، فانتزی‌ها یا مشغولیت‌های فکری عجیب
رفتار یا ظاهر عجیب
طرز عجیب سخن‌گفتن
دشواری در ایجاد و حفظ دوستی‌ها؛ نداشتنِ دوستان نزدیک
ابراز نامناسب احساسات یا نداشتنِ هیجان
بدگمانی یا پارانویا
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
متخصص سلامت، روانپزشک یا روانشناس باید بداند که نشانه‌های بیماری، چه زمانی بروز یافته‌اند -مثلا تجربه‌های آغازین کودکی یا کارکرد روزمره در خانه، محل کار یا مدرسه- و در محیط‌های اجتماعی، چه احساساتی در فرد تحریک می‌شوند. همچنین، می‌توان از فرد پرسید که در میان اعضای درجه‌یک خانواده‌اش، کسی به اختلال‌های طیف اسکیزوفرنی مبتلا است یا خیر.
چه تفاوت‌هایی میان اختلال شخصیت اسکیزویید و اسکیزوتایپی وجود دارد؟
هر دو اختلال، در دسته الف قرار می‌گیرند و «عجیب و غیرعادی» توصیف می‌شوند. تفاوت اصلی‌شان این است که افرادِ مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزویید، با واقعیت در ارتباط هستند اما، افرادی که شخصیت اسکیزوتایپی دارند، نسبت به دیگران پارانویید و بدگمان هستند.
چه تفاوتی میان اختلال شخصیت اسکیزوتایپی و اسکیزوفرنی وجود دارد؟
معمولا، اختلال شخصیت اسکیزوتایپی با اسکیزوفرنی اشتباه گرفته می‌شود. البته، اسکیزوفرنی شدیدتر بوده و در آن، ارتباط بیمار با واقعیت، به‌طور کامل، قطع می‌شود. تفکر توهمی و هذیانی شدید، از ویژگی‌های برجسته اسکیزوفرنی هستند.
آیا ممکن است افرادی که شخصیت اسکیزوتایپی دارند، مورد تمسخر قرار بگیرند؟
بله. نوجوان‌هایی که شخصیت اسکیزوتایپی دارند، از مهارت‌های اجتماعی کم‌بهره‌اند و رفتارهای عجیبی بروز می‌دهند. از این رو، ممکن است مورد تمسخر و آزار قرار بگیرند. این سازوکار، می‌تواند موجب تشدید پارانویا و بدگمانی در آن‌ها شود.
دلایل
همچون اکثر اختلال‌های شخصیتی، دلیل اختلال شخصیتی اسکیزوتایپی هم ناشناخته است اما، شیوع این اختلال در میان آشنایانِ مبتلایان و افرادی که نزدیکان‌شان در طیف اسکیزوفرنی قرار می‌گیرند، افزایش یافته است. عوامل ریسک پیش از زایمان که با اسکیزوفرنی در ارتباط هستند -مثل ابتلای مادر به برخی از ویروس‌های خاص- نیز می‌توانند منجر به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی شوند.
استفاده از دارو، می‌تواند برای افرادی که به دلیل استعداد ژنتیکی، در معرض ریسکِ ابتلا به این اختلال هستند، مفید باشد. محیط نیز می‌تواند در افزایش این ریسک، نقش داشته باشد. این ریسک برای کودکانی که تروما، آزار، بی‌توجهی و فشار روانی شدید را تجربه کرده‌اند، بیشتر است.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی چقدر رواج یافته است؟
حدود 4 درصد از آمریکایی‌ها به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی مبتلا هستند. این اختلال، در مردان، بیشتر از زنان رواج دارد. بر اساس پژوهشی گسترده در کشور نروژ، حدود 1 تا 2 درصد از تمام اختلال‌های شخصیتی تشخیص‌داده‌شده، از نوع اسکیزوتایپی هستند. همچون تمام اختلال‌ها، اکثر مبتلایان، صرفا برخی از نشانه‌های اختلال (و نه تمام آن‌ها) را بروز می‌دهند -یعنی رفتارشان به‌شکل قابل توجهی «متفاوت» است اما، در دسته تشخیص بالینی قرار نمی‌گیرند.
درمان
بیماران اسکیزوتایپی، به‌ندرت، خودشان برای درمان اختلال اقدام می‌کنند و در عوض، به‌دنبال روش‌های رهایی از مشکلات افسردگی‌شان هستند. ممکن است داروهای ضد روان‌پریشی، به برخی از افراد کمک کنند اما، روان‌درمانی برای اکثر افراد مفیدتر است. از آن‌جا که در مواردِ متوسط یا شدیدِ ابتلا، نمی‌توان مشخصه‌های این اختلال را به‌طور کامل درمان کرد، درمانگر می‌کوشد تا به مبتلایان کمک کند که شخصیتِ منزویِ مطلوب و مناسبی داشته باشند. گفتگودرمانی و خانواده‌درمانی، دو رویکردی هستند که می‌توانند به بیماران، در مدیریت این اختلال (که گاهی تا پایان عمر همراه‌شان است)، کمک کنند.
اصلاح رفتاری (نوعی رویکرد رفتاردرمانی شناختی)، می‌تواند به مبتلایان اختلال شخصیت اسکیزوتایپی کمک کند تا برخی از افکار و رفتارهای عجیب و نامتعارف خود را اصلاح کنند. شناخت ناهنجاری‌ها با مشاهده ویدیو و مراجعه به درمانگر به‌منظور بهبود عادت‌های گفتاری، دو روش درمانی موثر هستند.
همچون تمام بیماری‌ها، تشخیص و مداخله زودهنگام می‌تواند کمک زیادی به خروجی درمان کند. در روان‌درمانی، می‌توان به مشکلات همزمان (همچون افسردگی و اضطراب) نیز پرداخت.
ملاقات با خویشتن