زوج درمانی چیست؟

یکی از مهمترین مشکلات و مسائل جامعه امروز ایران و جهان، مسئله طلاق و موضوعات و آسیبهای آن در خانواده است. بسیاری از زنان و مردان امروزه بدون آشنایی با اصول تشکیل خانواده و بدون مراجعه به روان درمانگری که کارگاه زوج درمانی گذرانده است مبادرت به ازدواج می کنند
همین موضوع سبب بروز اتفاقات بسیاری در زندگی زناشویی آنان می گردد که حل آن می تواند هزینه بسیاری را بر افراد تحمیل کند
زوج درمانی نوعی روان درمانی است که در آن ، یک درمانگر با تجربه بالینی که با زوجین کار می کند و کارگاه زوج درمانی با مدرک مورد تایید سازمان نظام روانشناسی دیده است، به دو شخص درگیر در یک رابطه زناشویی کمک می کند تا بینشی در رابطه خود ، حل تعارض و بهبود رضایت از روابط داشته باشند، با استفاده از انواع مداخلات درمانی
اگرچه ممکن است زوج درمانی بسته به گرایش نظری درمانگر متفاوت باشد ، همه زوج درمانگرها تمایل دارند عناصر کلی زیر را در بر گیرند
تمرکز بر یک مشکل خاص (یعنی مشکلات جنسی ، اعتیاد به اینترنت ، حسادت)-
مشارکت فعال از طرف درمانگر در معالجه خود رابطه ، بجای هر یک از افراد به طور جداگانه-
مداخلات متمرکز بر راه حل ، تغییر در اوایل درمان-
ایجاد روشنی از اهداف درمانی-

مراحل زوج درمانی

زوج درمانی معمولاً با برخی از سؤالات مصاحبه استاندارد در مورد تاریخچه روابط و همچنین کاوش در خانواده ، مبدا ، ارزشها و پیشینه فرهنگی هر یک از شرکا آغاز می شود. در صورت لزوم ممکن است درمانگر جلسات اولیه را برای مداخله در بحران استفاده کند
زوج درمانگر سپس به شناسایی زوج کمک می کنند تا مسئله ای را که محوریت درمان ، تعیین اهداف درمانی و برنامه ریزی یک ساختار برای معالجه خواهد بود ، شناسایی کنند
در طی مراحل درمانی ، درمانگر به زوجین کمک می کند تا از پویایی رابطه ای برای حفظ مشکل آگاهی یابند در حالی که به هر دو شریک کمک می کند تا هر یک از نقش های خود را در تعاملات ناکارآمد درک کنند. این به آنها کمک می کند تا شیوه ادراک رابطه و یکدیگر را تغییر دهند

مشاوره خانواده چیست؟

در مشاوره خانواده، تنش و اضطراب اعضا که به خاطر مشکلاتی مانند اختلافات خانوادگی و دعوا، اعتیاد، بروز حوادث مانند فوت بیماری روحی یا جسمی، ازدواج یا تولد یک عضو و غیره، وجود دارد و مانع از ارتباط سالم اعضای آن می شود درمان می شود

مشاوره خانواده چیست؟

یکی از اشکال روان درمانی مشاوره خانواده می باشد. مشاوره خانواده تلاش می کند با بهبود روابط اعضای خانواده و از بین بردن استرس ها و تنش ها به بهتر شدن وضعيت خانواده و خوشبختی اعضای آن کمک کند. مشاوره خانواده شاخه ای از علم روانشناسی نوین است که به مطالعه رفتار فرد به فرد اعضای خانواده و نقش آنها در خانواده می پردازد. مشاوره خانواده سعی می کند با تمامی اعضای خانواده جلسات روان درمانی داشته باشد ولی در مورد برخی از تعارضات در خانواده این امر امکان پذیر نیست. در مشاوره خانواده جلسات به صورت فردی با افراد برگزار می شود نه دسته جمعی همچنین تلاش می کند با استفاده از نبوغ و ویژگی‌های هر فرد از اعضای خانواده کار مشاوره خانواده را انجام دهد و به بهبود روابط و سطح زندگی به خانواده ها کمک کند

مشاور خانواده کیست؟

مشاور خانواده به طور دراز مدت از خانواده ها حمایت می کند. هدف مشاور خانواده سلامت، خوشبختی و رابطه سالم اعضای خانواده می باشد. هدف مشاوران خانواده بیشتر از درمان ، پیشگیری است . بنابراین بهتر در کنار خانواده باشند تا بتوانند خانواده را در برابر مشکلات و بحرانهايى از جمله اعتیاد، مسائل پزشکی، تشخیص سلامت جسمی و روانی کمک کنند. مشاور خانواده ای که بتواند در این امور به خانواده همکاری لازم را برساند یک مشاور خانواده ایده آل است. همچنین داشتن ارتباطات درست، اخلاق مداری، توانایی حل مسائل، آموزش و رهبری از جمله ویژگی های یک مشاور خانواده خوب است. ارتباط خانواده ها با مشاور می تواند در بهبود ارتباطات، رفع اختلافات خانوادگی تاثیر بسیاری داشته باشد

در چه صورت می توان از مشاوره خانواده استفاده کرد

بهتر است که مشاوره خانواده همیشه در زندگی شما نقش داشته باشد. اما در مواردی نقش مشاوره خانواده برای رفع مشکلات شما الزاميست از جمله این موارد عبارتند از

زمانی که فرزند شما با مشکلاتی در مدرسه، مصرف مواد مخدر و مشکلات روانی و اختلال در خود رو به رو است.

وقتی یک اتفاق مثل زندانی شدن یکی از اعضای خانواده، نقل مکان به یک منزل جديد، و یا بروز یک حادثه اعضای خانواده را تحت تاثیر قرار داده و به آنها يک شوک وارد می کند.

رخ دادن یک اتفاق غیر منتظره در خانواده و یا فوت یکی از افراد خانواده

ورود یک عضو جدید به خانواده مثل تولد یک خواهر یا برادر، افزوده شدن پدر بزرگ یا مادر بزرگ به خوانواده، فرزند خواندگی و

خشونت در خانواده

بروز مشکلاتی مثل دعوا و اختلاف والدین و مسائلی مثل طلاق

انواع مشاوره خانواده

مشاوره خانواده از عهده فردی بر می آید، که تحصیلات دانشگاهی و تجربه لازم را داشته باشد. و به گفته ای یک درمانگر واقعی باشد. مشاوران ازدواج دوره ای از مشاوره خانواده را می‌گذرانند. بعضی از روانشناسان بالینی نیز در زمینه مشاوره خانواده آموزش دیده اند. در ادامه به چند تا از انواع مشاوره خانواده میپردازيم

روش مشاوره خانواده بوون یان

روش مشاوره خانواده بوون یان از انواع مشاوره خانواده می باشد که برای خانواده هایی که تمایل به رفتن کلینیک ها و دفاتر مشاوره را ندارد بسیار مناسب است. مشاوره خانواده بوون یان دارای دو هسته اصلی از جمله هسته استراتژی مثلثى به عنوان هسته اول و استراتژی تمایز به عنوان هسته دوم است. در روش مثلثى مشاور خانواده سعی دارد با ارتباط با نفر سوم مشکلات بین دو نفر از اعضای خانواده را حل کند. برای مثال استفاده از مادر برای رفع تنش های بین زوج ها و در روش تمایز مشاوره خانواده به روش غیر مستقیم مثلا با نوشتن نامه و واسطه گری سعی دارد تا تعارضات بین اعضای خانواده را رفع کند. این نوع از مشاوره خانواده توسط موری بوون روانپزشک آمریکایی و استاد روانپزشکی دانشگاه جورج تاون تاسیس شد

روش مشاوره خانواده ساختارمند

این نوع از انواع مشاوره خانواده با تنظیم دوباره نقش اعضای خانواده به رفع مشکلات و تعارضات خانوادگی کمک می کند. بسیاری از تعارضات خانواده بدلیل آن است که اعضای خانواده نقش خود را بدرستی انجام نمی دهند. برای مثال نقش پدر در خانواده کم رنگ شده و یا بچه ها نقش خود را نسبت به والدین ب درستی ایفا نمی کنند. در روش مشاوره خانواده ساختارمند مشاوران خانواده با تعادل سازی نقش ر یک از اعضای خانواده بصورت عادلانه ارتباط و هبستگى افراد خانواده را بهبود می بخشند. در روش خانواده ساختار مند، مشاور خانواده با دریافت گزارشات مداوم از خود افراد خانواده ارتباطی عمیق و بنیادین بین اعضای خانواده برقرار کرده و بین آنها پیوستگی ایجاد میکند

روش مشاوره خانواده سیستماتیک

مشاور خانواده بر روی رفتار اعضای خانواده تاثیر ميگذارد ولی در ارتباط شخصی افراد نفوذ نمی کند و این دخالت به صورت ناخودآگاه اتفاق می افتد. در روش مشاوره خانواده سیستماتیک مشاور رویکرد های خنثی را در نظر گرفته و در عین حال رفتارها و نمونه های درست را به خانواده آموزش میدهد. در روش خانواده سیستماتیک هیچ یک از افراد خانواده دخالت را در درون خانواده احساس نمی کنند و درمانگر با یک حالت ناخودآگاه به بهبود روابط آنها کمک میکند

روش مشاوره خانواده استراتژیک

این نوع از انواع مشاوره خانواده برای خانواده هایی که می خواهند سریعتر به نتیجه برسند، کارآمد است. گاهی یک نتیجه مثبت می تواند به اعضای خانواده امید بخشد و این به مشاور خانواده بستگی دارد که به صورت استراتژیک و درست تصمیم بگیرد. در روش خانواده استراتژیک به فرد دچار مشکل شده و یا عامل مشکل توصیه هایی برای رفع مشکل داده می شود. تا اقداماتی در جهت رفع آنی مسائل انجام دهد. مشاور خانواده این اقدامات را در قالب مثبت و منفی دسته بندی می کند. وظیفه مشاور خانواده در روش استراتژیک امید بخشی به افراد خانواده است تا ايگونه بتوانند مسائل را به صورت بنیادی حل کنند

مزایای مشاوره خانواده

مشاوره خانواده می تواند در زمینه های بسیاری به خانواده ها کمک کند. مزایای مشاوره خانواده شامل موارد زیر است

باعث حفظ و توسعه سلامتی در خانواده می شود

باعث تقویت ارتباط و انسجام افراد خانواده می شود

در ذهن اعضای خانواده رویکرد حل مسائل با کمک الگوهای خانوادگی را قرار می دهد

باعث گسترش درک و همدلی بین اعضای خانواده می شود

اختلالات و تعارضات خانوادگی را رفع می کند

والدين و شيوه‌هاي فرزند پروری

زندگي خانواده نقش اساسي در حفظ سلامت رواني، اجتماعي و جسماني کودکان و والدين دارد. خانواده اولين و مهم‌ترين بافت اجتماعي را براي رشد انسان فراهم مي سازد. در جريان رشد طبيعي هر کودک يک رشته تغييرات شناختي، عاطفي و اجتماعي را شاهد هستيم. تقريبا همه کودکان در طول رشد و در جريان سازگاري با اين تغييرات دچار مشکلاتي مي‌شوند و استرس و تعارضي را که به دنبال مي‌آيد، مي‌تواند به مشکلات رفتاري-عاطفي و يادگيري در آن‌ها بينجامد. اکثر مشکلات رفتاري کودکان منعکس کننده شرايط پيچيده بين فردي اعضاي خانواده به‌ويژه والدين مي‌باشد. به عبارت ديگر وجود مشکلات رفتاري کودک به منزله روابط معيوب اعضاي خانواده با يکديگر است و با روش‌هاي تربيتي نادرست والدين و تعاملات معيوب آن‌ها با فرزندان ارتباط دارد

تعريف فرزند پروري

اصطلاح فرزندپروري از ريشه پريو (pario) به معني “زندگي بخش” گرفته شده است. منظور از شيوه‌هاي فرزند پروري، روش‌هايي است که والدين براي تربيت فرزندان خود به‌کار مي‌گيرند و بيانگر نگرش‌هايي است که آن‌ها نسبت به فرزندان خود دارند و همچنين شامل معيارها و قوانيني است که براي فرزندان خويش وضع مي کنند. ولي بايد پذيرفت که رفتارهاي فرزند پروري به واسطه فرهنگ، نژاد و گروه‌هاي اقتصادي تغيير مي‌کند

شيوه هاي فرزند پروري

شيوه‌هاي فرزند پروري شامل دو معيار عمده هستند: محبت و کنترل والدين

کنترل والدين آن دسته از رفتارهاي والدين را شامل مي‌شود که در خدمت جامعه پذيري (فرايند انتقال ارزش‌هاي اجتماعي از والدين به فرزندان) کودک قرار دارد. اين امر به صورت توانايي والدين دراعمال رهنمود، ثبات، توانايي تحمل رفتارهاي نامطلوب (براي مثال فرياد کشيدن، بهانه‌جويي، گريه و …) و استفاده از مشوق‌ها و تقويت‌ها، نمود دارد. محبت نيز شامل صميميت، علاقه، مهرباني و عاطفه والدين مي‌باشد

– بر اساس اين دو شاخص مهم، شيوه‌هاي فرزند پروري را به سه دسته عمده تقسيم مي کنند

شيوه مقتدرانه، شيوه سهل گيرانه، شيوه استبدادی

شيوه مقتدرانه

والديني که از اين شيوه استفاده مي‌کنند، واقعيت‌ها را به کودکان خود منتقل مي‌سازند، و تمايل بيشتري براي پذيرش دلايل کودک خود در رد يک رهنمود (دستور) از خود نشان مي‌دهند. اين والدين سخنوران خوبي هستند و اغلب براي مطيع‌ سازي از استدلال و منطق بهره مي‌جويند و به منظور توافق با کودک با او گفت‌وگو مي‌کنند

از رفتارهاي نامطلوب نمي‌ترسند و تاب مقاومت در برابر عصبانيت کودک را دارند. والدين مقتدر به تلاش‌هاي کودکان در جهت جلب حمايت و توجه پاسخ مي‌دهند و از تقويت‌هاي مثبت بيشتري استفاده مي‌کنند

اين والدين در بعد محبت نيز عملکرد خوبي دارند و در ابراز محبت و علاقه و مهرباني دريغ نمي‌ ورزند. آن‌ها حقوق ويژه خود را به عنوان يک بزرگسال مي‌شناسند و به علايق فردي و ويژگي‌هاي خاص کودک خود نيز آگاهي دارند

کودکان اين والدين؛ فعال، داراي اعتماد به نفس، استقلال راي، واقع گرا، باکفايت و خشنود، توصيف شده‌اند. آن‌ها به دليل اين‌که والدينشان فرصت‌هاي زيادي در تصميم گيري و انتخاب در اختيارشان قرار مي‌دهند و به خاطراين‌که مورد عشق و محبت واقع مي‌شوند از نوعي احساس امنيت عاطفي برخوردارند

شيوه سهل گيرانه

والدين سهل ‌گير کنترل کمتري بر کودکان خود اعمال مي‌کنند و خواسته‌هاي آن‌ها چندان معقول نيست. مهرورزي و محبت آن‌ها در حد متوسطي قرار دارد. خانواده اين والدين نسبتا آشفته است. فعاليت خانواده، نامنظم و اعمال مقررات، اهمال کارانه است. والدين کنترل کمي بر کودکانشان دارند، همين‌طور در خصوص انضباط کودک از نگرش‌هايي متعارض برخوردارند. والدين سهل انگار در عين آن‌كه به ظاهر نسبت به کودکان خود حساس هستند، اما توقع چنداني از آن‌ها ندارند. فقدان خواسته‌هاي معقول همراه با خودداري از ارائه دليل و گفت‌وگو با کودک، همواره از ويژگي‌هاي اين شيوه به شمار مي‌رود. اين والدين بسيار به ندرت به فرزندان خود اطلاعات صحيح يا توضيحات دقيق ارائه مي‌دهند. در عين حال والدين سهل انگار زورگو و سرکوبگر هستند. آن‌ها از روش‌هاي احساس گناه و انحراف استفاده مي‌کنند. اين والدين همچنين در بيشتر موارد در مواجهه با بهانه‌جويي و شکايت کودک، سر تسليم فرود مي‌آورند

والدين سهل انگار در ابراز محبت با والدين مقتدر تفاوت فاحشي ندارند. مادران سهل انگار به عنوان تنبيه، کودک را از محبت خود محروم مي‌سازند و به تمسخر او مي پردازند. يک والد سهل انگار در تلاش است درباره خط مشي خود با کودک مشورت کند و قواعد خانواده را براي او توضيح دهد. او توقع چنداني براي انجام کارهاي منزل و رفتار صحيح از کودک خود ندارد. او خود را به عنوان عاملي فعال که هر گاه بخواهد، مي‌تواند از آن استفاده کند؛ نه به عنوان عاملي که مسئول شکل‌دهي يا تغيير رفتار کنوني يا آتي کودک است، معرفي مي‌کند. کودکان اين والدين از اتکاء به خود، خودداري مي‌كنند و يا از استقلال راي اندکي برخوردارند. اين کودکان به صورت افرادي نسبتا ناپخته توصيف شده‌اند که هنگام مواجهه با ناملايمات، تمايل به واپس‌روي (روي گرداني) دارند. اين کودکان نسنجيده عمل مي‌کنند و به فعاليت بي‌هدف مي پردازند.اين کودکان نيز تکانشي، پرخاشگر و فاقد اعتماد به نفس هستند و رفتارهاي بزهکارانه از خود نشان مي‌دهند

شيوه استبدادي

نمايش قدرت والدين اولين عاملي است که اين شيوه را از دو شيوه ديگر متمايز مي‌سازد. اين والدين بسيار پرتوقع بوده و پذيراي نيازها و اميال کودکان نيستند. پيام‌هاي کلامي والدين يک جانبه و فاقد محتواي عاطفي است. والدين مستبد غالبا هنگام اعمال دستورات، دليلي ارائه نمي‌دهند. اين والدين نسبت به ساير والدين در ميزان مرعوب شدن در برابر رفتارهاي نامطلوب، در حد متوسطي قرار دارند

در ميان اين سه شيوه، والدين درشيوه‌ي استبدادي کمترين مهرورزي و محبت را از خود نشان مي‌دهند. به ويژه اين والدين به ندرت در رابطه‌اي که منجر به خشنودي کودک شود، شرکت مي‌کنند. آن‌ها عموما نسبت به تلاش‌هاي کودکان براي حمايت و توجه بي‌تفاوتند و به ندرت از تقويت مثبت استفاده مي‌کنند. ابراز محبت در اين الگو در پائين‌ترين سطح قرار دارد. اين والدين، تاييد، همدلي و همدردي اندکي را نسبت به فرزندان خود ابراز مي‌کنند و شواهد اندکي مبني بر روابط قوي ميان مادر و فرزند وجود دارد. در حقيقت بر اساس گزارش‌هاي موجود، اين والدين براي کنترل کودکان خود از شيوه‌هاي ايجاد ترس استفاده مي‌کنند و هيچ گونه تفاهمي بين والدين مستبد و فرزندانشان وجود ندارد. اين والدين اطاعت کودک را يک حسن تلقي مي‌کنند و در مواقعي که اعمال و رفتار کودک در تعارض با معيارهاي آن‌ها قرار مي‌گيرد، از تنبيه و اعمال زور براي مهار خواسته کودک استفاده مي‌کنند

بر اساس تحقيقات، فرزندان والدين مستبد نسبت به فرزندان والدين مقتدر در برقراري رابطه با همسالان و داشتن موقعيت فعال و نيز استقلال راي در سطح پاييني قرار مي‌گيرند. اين کودکان همچنين افردي خشمگين، منزوي، غمگين و آسيب پذير نسبت به فشار (استرس) و محتاط توصيف مي‌شوند.

نتيجه‌گيری

شيوه‌هايي که والدين در تربيت فرزندان خود به‌کار مي‌گيرند، نقش اساسي در تامين سلامت رواني فرزندان آن‌ها دارد. در سايه ارتباط سالم است که مي‌توان نيازهاي فرزندان را شناخت و نسبت به تامين و ارضاي آن‌ها همت گماشت. همان‌گونه که اشاره شد، هر يك از اين شيوه‌ها اثراتي بر رفتار کودکان دارند که در اين ميان اثرات مخرب و منفي شيوه‌هاي سهل گيرانه و مستبدانه بيشتر است

آن‌چه اهميت دارد اين است که طبق تحقيقات انجام گرفته، بهترين شيوه فرزند پروري، شيوه مقتدرانه است که والدين در عين گرم و صميمي بودن با فرزند خود، کنترل کننده و مقتدر هستند. اين شيوه به فرزندان کمک مي‌کند تا با هنجارهاي اجتماعي بهتر سازگار شوند و همچنين تاثير کمي بر آزادي‌هاي فردي کودکان دارد. اين کودکان با کفايت، واقع گرا، داراي اعتماد به نفس، فعال، خود نظم‌بخش و مسئول هستند

راهکارها

در درجه نخست بايد والدين را نسبت به شيوه‌هاي فرزند پروري و اثرات هر يک از آن‌ها بر فرزندان، آگاه كرد. اين آگاه‌ سازي از چند طريق امکان‌پذير است

برگزاري کلاس‌هاي آموزش خانواده در مدارس توسط مشاوران.

برگزاري دوره‌هاي آموزشي براي والدين کودکان خردسال در مهد کودک‌ها.

لزوم ايجاد دوره‌هاي آموزشي در مراکز فرهنگي مانند فرهنگسراها، کانون‌هاي تربيتي آموزش و پرورش، کانون‌هاي فرهنگي مساجد و اماکن مذهبي.

برگزاري کارگاه‌هاي کوتاه مدت و فشرده يک روزه براي والدين.

برگزاري جلسات براي مراقبين فرزندان بي ‌سرپرست در مراکز بهزيستي.

در درجه دوم بايد مسئولين را، که در واقع والدين دوم فرزندان هستند، نسبت به وجود اين شيوه‌ها و گستره رفتارهايي که به دنبال دارند، آگاه كرد. اين اطلاع‌رساني به شيوه‌هاي زير انجام مي‌شود:

برگزاري جلسات مشابه جلسات والدين براي جامعه هدف زير، به منظور آشنايي با اين روش‌ها و ضرورت آموزش والدين و کساني که با فرزندان در ارتباط هستند

مسئولين آموزش و پرورش

مسئولين بهزيستي

مسئولين بهداشت روان در وزارت بهداشت

نمايندگان مجلس